Ва ыавзун набиййи саллаллоыу ъалайыи васаллам ыаццун.
 

  Ривоят омада, ки дар циёмат ыар Пайьамбар ыавзе дорад. Ва ыавзи Паёмбар саллаллоыу ъалайыи васаллам ыац аст, ки Худованд гуфт:
“Инно аътайнакал кавсар”.
  Инро щумыури уламо бо ыавз ё наыр тафсир кардаанд. Ыарду ыам цобили цабул аст. Омада, ки мавцифи наыр дар щаннат аст ва ыавз дар мавцифи циёмат. Аммо хилоф аст, ки пеш аз пули сирот аст ё баъди он.
 

  Цуртуб| гуфта, бинобар цавли асаы, ыардуи оныо ыавзанд, яке аз оныо пеш аз сирот ва пеш аз мизон аст. Зеро чун мардумро зинда намуда аз цабрыояшон бармехезонанд, оныо ташнаанд. Пас оныоро ба с;и ыавзу Мизону Сирот ворид карда мешавад...
  Ва ыавзи дуюм дар щаннат аст, ыардуро Кавсар г;янд. Ва инчунин Цуртуб| овардааст, ки шахсе хилофи щамоъати мусулмонон бошад мисли хаворищ|, рофиз|, м;ътазила, золим, фосиц, ки гуноыро ошкор месозад ва ьайра аз назди ыавз дур карда мешаванд. Зеро оныо ыавзи набиро, ки зиёда аз 30 саыоб| ривоят кардаасту то ба ыадди мутавотир расидаро инкор намуданд.

  Ыар ки аз ыавзи наб| як цатра н;шад, ыаргиз ташна нагардад. Аз аксари аыли салаф чунин ривоят шуда, ки Кавсар хайри касирро г;янд. Ва дар аыодиси саыеы омада, ки Кавсар наырест дар щаннат, ки дар он хайри касир аст ва уммати Расулуллоы (с) барои обн;ш| ва ташнагии р;зи циёматро шикастан ба назди ыавз меоянд.
 

  Ва низ ривоят омада, ки Кавсар ишора ба Пайьамбарист ё Цуръон аст. Чунин ривоёт бисёр омада.
 

Вал щаннату ваннору махлуцатони ал явм.
 

Щаннат ва нор имр;з махлуцу мавщуданд...
 

  Цавли саыеы он аст, ки щаннат дар осмон аст (ниг. сураи “Аннащм” ояти 14).

”Ва нест ыещ касе аз шумо магар, ки ворид мегардад щаыаннамро”. Боз пурсиданд аз ; саллаллоыу ъалайыи васаллам: Ин чигуна мешавад? Расулуллоы саллаллоыу ъалайыи васаллам дар щавоб гуфт:

”Вуруд дохил шуданро г;янд, на нек ва на бад аз дохил шудан раыо наёбад. Ыама ворид гарданд щаыаннамро. Аммо чунон, ки нор ба ыазрати Иброыим ъала|ыиссалом сард гардиду ;ро саломат нигоы дошт, он що ыам бар м;ъминон сарду безарар мемонад. Чунон, ки аз сардии зиёдаш бецарор ыам мегарданд”. Ин буд мазмуни ыадиси расулуллоы саллаллоыу ъалайыи васаллам.
 

  Сирот ыам ыац аст, зеро он бо китоб ва суннат собит гардидааст. Сирот к;прукест, ки кашида мешавад болои щаыаннам барои гузаштани мардум. Ыазрати Расулуллоы (с) гуфт, ки аввалин нафаре, ки аз расулон бо умматаш аз болои он мегузарад манам. Дар он р;з касе сухан намекунад ба щуз расулон. Ва суханони расул дар он р;з ин аст, ки ай бор худоё саломат нигоы дор, саломат нигоы дор гуфта аз сирот мегузаранд.
  Ва дар щаыаннам чангыоест мисли хори дарахти Саъдон ва бузургии оныоро ба щуз Худо касе намедонад. Ыар инсонро аз р;и аъмолаш чанг мемонанд. Баъзе дигар мелаьжанд ва баъд раыо меёбанд. Гузаштани м;ъминыо аз ыамдигар ыам фарц дорад, яке мисли барц, дигаре фурсати дидани чашм, суръати парвози паранда, давидани аспи тоз| ва дигару дигар.
Дар ин масъала аыли м;ътазила хилофи бисёре доранд ва сиротро мункиранд.
 

Ва ло тафниёни абадан.
 

  Тавре дар боло гуфтем щаннату нор махлуцанд ва ыозир ыам вущуд доранд. Оныо ва инчунин ыама ончи ки дар оныо вущуд дорад, абад| буда фано нашавандаанд. Аз он щумла:
 

Ва ло тамутул ыурул ъайну абадан.
 

  Ва ыурыои биыишт, ки оныоро ыурул айн соыиби чашми гирди сиёыи бисёр зебо мег;янд, ыаргиз намемиранд ва фано нашавандаанд. Ыамеша бо ыамсаронашон дар щаннат боц| мемонанд. (Худовандо моро аз оныо бархурдор гардон, омин).
 

Ва ло яфно ъицобуллоыи таъоло ва савобуыу сармадан.
 

Барои кофирон азобу ицоби щаыаннам ва барои м;ъминон савобу раымати щаннат ыаргиз несту фано намегардад.

  Худованди таборак ва таъоло инсонро ба с;и тоату ибодату имону ислом ыидоятгару раынамо мешавад, ин фазлу мазыару щамолу маыалли савоби ;ст, ки инсон ыамаи инро д;ст медораду муыаббат дораду ва умедворона савобу ризои Парвардигори худро мещ;яд, то банда шоистаи даргоыи илоы| гардад.
Ва хор месозад шахсеро, ки хоыад. Ва ;ро мебин|, ки хилофи гуфтаыои боло амал мекунад, парвои тарсу ваыму щазо ва ыисобу китоби р;зи циёматро надорад, аз гуфтаву фармудаи Парвардигори худ ьофил монда куфру исёнро ихтиёр кардааст. Ингуна хор кардани Офаридгор ;ро адли \ медонем.
  Хулоса ыидояти Аллоы таъоло дар мацоми ыацицат тавфицу эысони ;ст.
 

Ва тафсирул хизлони ан ло ювофицал ъабда илло мо ярзоыу миныу. Ва ыува ъадлун миныу. Ва казо уцубатул махзули ъалал маъсияти.
 

  Ва тафсири хизлон (хор сохтан) ин аст, ки Аллоы таъоло ба он чизе, ки ризои вай дар он аст, ба мисли имону эысон ва дигару дигар бандаро ба он мувофиц намегардонад. Яъне насиб набинад. Ыол он ки Худованд д;ст медорад роыи имону эысонро. Вацте ки банда ба ин роы намеравад ва ба ин сабаб аз ризои Худовандаш бенасиб мемонад, ингуна хорсоз| барои ; адли Парвардигор аст. Зеро ки Аллоы таъоло ыар чизро дар мавзеъу дар щои худаш вазъ (мениыад) мекунад. Зеро бар Аллоы таъоло ба щуз хости худаш аз ыещ кас ыещ чиз вощиб нест (ниг. сураи “Анъом” ояти 125).
 

  Худованд ыар касеро хоыад дили ;ро ба нури тавыидаш васеъ месозад. Аломати ; инчунин зоыир мегардад, ки муыаббати дунёи фон| дар дили ; суст мегардад, дар фикри дорулбацо мешавад ва ба истицболи марг омода мегардаду дар фикри он мешавад.
 

  Ва шахсеро, ки Аллоы таъоло хор созад ; тоцати шунидани аыволи охиратро надорад. Чун сухан аз сарои доим| равад дилаш танг мегардад, ыатто нафаскаш| барояш душвор мешавад.
 

  Ва инчунин азоб кардани махзул (хоршуда) барои гуноыаш дар назари арбоби уцул ва асыоби нуцул, яъне ацлану нацлан ин ыам адли Парвардигор аст.
Инсон ки махзул шуд гуноы мекунад, вацто ки гуноы кард ва бетавба аз дори дунё рафт, гуноыыои худро ношуста рафт, агар Худованд ицобаш кунад ин адли Парвардигор аст. Сари ин масъала м;ътазилаыо хилоф доранд.
 

Вало ящузу ан нацула иннашшайтона яслибул имона минал ъабдил муъмини цаыран ва щабран. Валокин нацулу алъабду ядаъул имона фа ыинаизин яслубуыу миныуш шайтону.
 

  Барои банда щоизу дуруст нест, ки биг;яд ки шайтон имони бандаи м;ъминро ч| дар ыолати сиыату тандуруст| ва ч| дар ыолати мавташ цаырану щабрану з;ран кашида мегирад. Ин хел гуфта наметавонем. Ыар касе, ки бандагии худро холис барои Худо мекунаду мухлиси Худованд аст, шайтон инро хуб медонад. Бинобар ыамин ыам шайтон ингуна бандаро ба доми макру найрангу иьвову фиреби бузург кашида наметавонад ва ыам султони чунин кас будан цудраташ намерасад (ниг. сураи “Ыищр” ояти 42).